Τα όνειρα ζωντανεύουν στις Κυκλάδες

Η Φολέγανδρος είναι το νησί του μέτρου. Η ήπια τουριστική ανάπτυξη των δυο τελευταίων δεκαετιών επέτρεψε στο νησί να διατηρήσει το χαρακτήρα και τη φυσιογνωμία του αναπτύσσοντας παράλληλα σύγχρονες υποδομές και οργανωμένες τουριστικές υπηρεσίες.

Η Φολέγανδρος απέχει από τον Πειραιά 104 ναυτικά μίλια. Κατά την τουριστική περίοδο η συγκοινωνία εκτελείται 4 φορές την εβδομάδα και το ταξίδι διαρκεί από 9 ώρες (δρομολόγιο Δυτικών Κυκλάδων, 2 φορές την εβδομάδα), μέχρι 11 ώρες (δρομολόγιο Ανατολικών Κυκλάδων, 2 φορές την εβδομάδα).

Οικισμοί της Φολεγάνδρου είναι: H Χώρα, η Άνω Μεριά, ο Καραβοστάσης, το λιμάνι του νησιού και η Αγκάλη, παραθεριστικός οικισμός. Δευτερεύοντες οικισμοί είναι το Λιβάδι και ο Πετούσης. Διοικητικά ανήκει στην Επαρχία Θήρας του νομού Κυκλάδων.

Μετά την άφιξη στο λιμάνι του Καραβοστάση αρχίζει η περιπλάνηση στα πλακόστρωτα της Χώρας και στα στενά του Κάστρου, η ανάβαση στο βράχο της Παναγίας με την πανοραμική θέα στο Αιγαίο. Μετά έρχεται  το κολύμπι στις ερημικές ή στις πολυσύχναστες παραλίες, η εξερεύνηση μέσα από τα μονοπάτια που διατρέχουν κάθε γωνιά του νησιού, το σπιτικό φαγητό.

Ο παραδοσιακός οικισμός της Χώρας βρίσκεται χτισμένος σε υψόμετρο περίπου 200 μέτρων από τη θάλασσα, σε απόσταση  3,4 χιλιομέτρων  από τον Καραβοστάση. Οι πλακόστρωτοι δρόμοι και τα σοκάκια, οι πλατείες, το Κάστρο είναι τα κύρια χαρακτηριστικά της Χώρας. Η θέα της βόρειας, απόκρημνης πλευράς του Κάστρου στην πλατεία της Πούντας, η μεσημεριανή ανάπαυλα στις σκιές της πλατείας των Ντουνάβηδων και η βραδινή ζωντάνια της Πιάτσας είναι τα πρώτα πράγματα με τα οποία έρχεται σε επαφή ο επισκέπτης της Χώρας.

Ο Καραβοστάσης το λιμάνι της Φολεγάνδρου είναι ένας ήρεμος οικισμός που προσφέρεται για μπάνιο και ξεκούραση.

Η φοινικική λέξη "phelekgundari" σημαίνει πετρώδης γη και είναι μια από τις πιθανές προελεύσεις του ονόματος της Φολεγάνδρου. Άλλη μια εκδοχή είναι το νησί να πήρε το όνομα του πρώτου κατοίκου του, του Φολεγάνδρου, γιου του Μίνωα, βασιλιά της Κρήτης. Κατά την Ενετοκρατία το επίσημο όνομά της είναι "Πολύκανδρος".

Η Φολέγανδρος, μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους το 1204 και την κυριαρχία των Ενετών στο Αιγαίο, γίνεται θέατρο διεκδικήσεων κυρίως μεταξύ των Φράγκων και των Τούρκων, οι οποίοι  με τη βοήθεια της Γαλλίας, κυριαρχούν στο νησί οριστικά πλέον το 1617.

Η Φολέγανδρος βρίσκεται κάτω από την Τουρκική κυριαρχία το 1715 και ενώνεται με την Ελλάδα το 1828.

Στα χρόνια της Μεταξικής δικτατορίας η Φολέγανδρος ξαναγίνεται ό,τι ήταν και στα ρωμαϊκά χρόνια: τόπος εξορίας.

Η Παναγία: Είναι η σπουδαιότερη εκκλησία της Φολέγανδρου, αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Βρίσκεται σκαρφαλωμένη στο βράχο πάνω από τη Χώρα και είναι χτισμένη στη θέση αρχαίου Ιερού. Στον αυλόγυρο και στο εσωτερικό του Ναού υπάρχουν εντοιχισμένες αρχαίες επιγραφές και βάσεις αγαλμάτων. Πρόκειται για μονόκλιτη πολύτρουλη βασιλική με ψηλό καμπαναριό. Υπάρχει μαρμάρινη επιγραφή του 1687 που αναφέρεται στην ανακαίνιση του ναού ο οποίος πήρε τη σημερινή του μορφή με επισκευές που ξεκίνησαν το 1816 και τελείωσαν το 1821. Το μαρμάρινο τέμπλο, ο αρχιεπισκοπικός θρόνος και ο άμβωνας είναι έργα του Τηνιακού μαρμαρογλύπτη Καπαριά. Η θαυματουργή βυζαντινή εικόνα της Παναγίας που φυλάσσεται στην εκκλησία, συνδέεται με πειρατικές ιστορίες και θρύλους της Φολεγάνδρου. Για να φτάσετε στην Παναγία, ακολουθείστε το λιθόστρωτο που ξεκινάει από την πλατεία της Πούντας (διαδρομή 15').

Κάστρο: Το Κάστρο είναι Μεσαιωνικός οικισμός, το παλιό κομμάτι της Χώρας. Η βορινή του πλευρά είναι χτισμένη στο χείλος του γκρεμού σε ύψος 210 μέτρων. Τα σπίτια, αρκετά από τα οποία μετρούν πάνω από δέκα αιώνες ζωής, είναι όλα κατοικημένα και σε πολύ καλή κατάσταση. Το Κάστρο είναι το διατηρητέο τμήμα του παραδοσιακού οικισμού της Χώρας και προστατεύεται από την ΚΑ Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας.

Λαογραφικό Μουσείο: Πρόκειται για μία παραδοσιακή αγροτική οικιστική μονάδα («θεμωνιά») του 19ου αιώνα, στην Άνω Μεριά. Στους χώρους του θα δείτε την αναπαράσταση ενός τυπικού αγροτικιύ νοικοκυριού, όπως αυτό λειτουργούσε μέχρι τα μέσα του 20ου αιώνα. Το Μουσείο ίδρυσε και διαχειρίζεται ο πολιτιστικός σύλλογος "Η Φολέγανδρος".

Χρυσοσπηλιά: Η Χρυσοσπηλιά είναι ένα θεαματικό φυσικό μνημείο. Βρίσκεται στη βορειοανατολική πλευρά του νησιού, δέκα μέτρα πάνω από τη θάλασσα και είναι ανεξερεύνητο. Στο εσωτερικό του σπηλαίου βρέθηκαν λείψανα ανθρώπινων σκελετών, σπασμένα αγγεία και μια ρωμαϊκή δεξαμενή νερού. Τον 4ο αιώνα π.χ. αιώνα υπήρξε λατρευτικός χώρος και τόπος τέλεσης τελετών ενηλικίωσης. Ασφαλής πρόσβαση στο σπήλαιο γίνεται από τη θάλασσα μόνο με καλοκαιρία.

Ο Φάρος της Ασπρόπουντας: Ο Φάρος χτίστηκε το 1919 σε ύψος 58 μ. πάνω από τη θάλασσα και το φανάρι του έχει ύψος 11 μ. Το φως του είναι ορατό σε απόσταση 17 ν.μ. Στην αρχή της λειτουργίας του ο φάρος άναβε με φυτίλι, στη συνέχεια με μηχανισμό πετρέλαιο - ατμού, ενώ από το 1986  λειτουργεί με ηλιακή ενέργεια. Στο φάρο θα φθάσετε με τα πόδια είτε από το Λιβαδάκι (15'), είτε από την Πάνω Μεριά.

Χοχλίδια - Βάρδια - Κάτεργο - Λιβάδι - Αγκάλη - Άγιος Νικόλαος - Λιβαδάκι - Αμπέλι - Άγιος Γεώργιος - Βορεινά - Σερφιώτικο: Διάφανα νερά, βυθοί με τη χαρακτηριστική πράσινη πέτρα της Φολεγάνδρου, ερημικές αμμουδιές κάτω από τις σκιές των αλμυρικιών, ταβέρνες με φρέσκο ψάρι πάνω στην άμμο. Στις παραλίες φτάνει κανείς με τουριστικά καραβάκια, αυτοκίνητο ή λεωφορείο. Για τις πιο απομονωμένες αμμουδιές προτιμήστε το περπάτημα. Η Φολέγανδρος είναι ιδανικός τόπος για πεζοπορία: τα μονοπάτια ανάμεσα στις ξερολιθιές περνούν από παλιούς μύλους, εγκαταλελειμμένες θημωνιές, φαράγγια, ερημικά ξωκλήσια και διασχίζουν όλο το νησί.

Καραβοστάσης (Χοχλίδια): Θέση: Η παραλία του λιμανιού, του Καραβοστάση, βρίσκεται μπροστά από τα σπιτάκια του οικισμού. Ευκολίες: Οικογενειακή παραλία με σκιές από αλμυρίκια σε όλο το μήκος της. Υπάρχουν μπαρ, ταβέρνες και ξενοδοχεία κοντά στη θάλασσα. Το καλοκαίρι παραδίδονται στα παιδιά μαθήματα κολύμβησης και ιστιοπλοΐας με την πρωτοβουλία του Nαυτικού Oμίλου Φολεγάνδρου. Είδος παραλίας και βυθού: Παραλία με άμμο και βότσαλο, αμμώδης βυθός. Ιδανική για τα παιδιά μιας και στη μία πλευρά της η θάλασσα είναι ρηχή και τις περισσότερες φορές δεν έχει κύμα.

Λιβάδι: Θέση: Νοτιοανατολική παραλία, αραιοκατοικημένη περιοχή παραθεριστικός οικισμός. Πρόσβαση: Με αυτοκίνητο από τον Καραβοστάση. Ευκολίες: Αρκετές σκιές κάτω από τα αλμυρίκια. Μπορείτε να φάτε στο εστιατόριο του κάμπινγκ. Είδος παραλίας και βυθού: Παραλία με ψιλό βότσαλο και άμμο.

Αγκάλη: Θέση: Νότια, κατοικημένη περιοχή και παραθεριστικός οικισμός. Πρόσβαση: Υπάρχει οδική πρόσβαση με το λεωφορείο ή με ιδιωτικό μέσο και με τουριστικό καραβάκι από τον Καραβοστάση. Ευκολίες: Οικογενειακή παραλία. Ταβέρνες και λίγα ενοικιαζόμενα δωμάτια. Είδος παραλίας και βυθού: Καλή, ψιλή άμμος. Κοντινές παραλίες: Πολύ κοντά στην παραλία της Αγκάλης είναι η μικρή αμμώδης παραλία Φυρά, (μονοπάτι, 10') και ο Γαλίφος, ακολουθώντας το μονοπάτι προς τον Άγιο Νικόλαο (10'). Στον Γαλίφο υπάρχουν λίγα ενοικιαζόμενα δωμάτια χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα.

Άγιος Νικόλαος: Θέση: Νότια παραλία, κοντά στην Αγκάλη. Ακατοίκητη περιοχή. Πρόσβαση: Με τα τουριστικά καραβάκια από τον Καραβοστάση και την Αγκάλη. Από τα μονοπάτια που ξεκινούν από την Αγκάλη (20') είτε από την Άνω Μεριά (45'). Δεν υπάρχει οδική πρόσβαση. Ευκολίες: Θα βρείτε καλές σκιές κάτω από τα αρμυρίκια. Υπάρχει ένα εστιατόριο. Είδος παραλίας και βυθού: Άμμος και μικρό βότσαλο.

Λιβαδάκι: Θέση: Παραλία κοντά στο Φάρο της Ασπρόπουντας. Ακατοίκητη περιοχή. Πρόσβαση: Με τα τουριστικά σκάφη από τον Καραβοστάση και την Αγκάλη είτε με τα πόδια από την Πάνω Μεριά (60'). Δεν υπάρχει οδική πρόσβαση. Ευκολίες: Υπάρχουν ελάχιστες σκιές. Πρέπει να εφοδιαστείτε με νερό καθώς οι κατοικημένες περιοχές είναι μακριά και στην παραλία δεν υπάρχει ταβέρνα. Είδος παραλίας και βυθού: Το Λιβαδάκι είναι στρωμένο με μικρό κάτασπρο βότσαλο και τα νερά του είναι διάφανα.

Αμπέλι: Θέση: Στη ΝΔ πλευρά του νησιού, ακατοίκητη περιοχή. Πρόσβαση: Μόνο με τα πόδια ή με ιδιωτικό σκάφος. Το μονοπάτι ξεκινά από το ξωκλήσι του Άγιου Παντελεήμονα στην Πάνω Μεριά (30'). Ευκολίες: Παχιά σκιά υπάρχει λίγα μέτρα πίσω από την παραλία, στη ρεματιά με τις καλλιέργειες. Εφοδιαστείτε με νερό. Είδος παραλίας και βυθού: Μικρή, ήσυχη παραλία με βότσαλο και πέτρα.

Άγιος Γεώργιος: Θέση: Στη ΒΑ πλευρά του νησιού, ακατοίκητη περιοχή. Πρόσβαση: Με όχημα (καλός χωματόδρομος, 10' από την Άνω Μεριά) ή με τα πόδια από τα μονοπάτια (περπάτημα από την Άνω Μεριά γύρω στη μια ώρα). Ευκολίες: Στην παραλία υπάρχουν σκιές από τα αρμυρίκια. Πρέπει να εφοδιαστείτε με νερό. Είδος παραλίας και βυθού: Άμμος και βότσαλο. Κοντινές παραλίες: Λυγαριά. Καλή παραλία, παρόμοια με τον Άγιο Γεώργιο.

Βορεινά: Θέση: Βόρεια, ακατοίκητη περιοχή. Πρόσβαση: Μόνο με τα πόδια από το μονοπάτι (20') που ξεκινά από τους μύλους, αριστερά στο δρόμο Χώρας - Άνω Μεριάς. Ευκολίες: Στην παραλία δεν υπάρχουν σκιές. Πρέπει να εφοδιαστείτε με νερό. Είδος παραλίας και βυθού: Παραλία με τη χαρακτηριστική πράσινη πέτρα της Φολεγάνδρου.

Σερφιώτικο: Θέση: Βόρεια, ακατοίκητη περιοχή. Πρόσβαση: Μόνο με τα πόδια από την Άνω Μεριά (40'). Ευκολίες: Στην παραλία υπάρχουν λίγες σκιές από αλμυρίκια. Είδος παραλίας και βυθού: Άμμος, βότσαλο και βράχος.

Ο Πολιτιστικός Σύλλογος "Η Φολέγανδρος" κάθε καλοκαίρι φιλοξενεί εκθέσεις ζωγραφικής, κεραμικής και φωτογραφίας. Τα βράδια με πανσέληνο ο σύλλογος διοργανώνει μουσικές και ποιητικές βραδιές στο Λαογραφικό Μουσείο, στην Άνω Μεριά.

Ο Ναυτικός Όμιλος διοργανώνει κάθε Αύγουστο αγώνες κολύμβησης και ιστιοπλοΐας στον Καραβοστάση και στην Αγκάλη.

Κάθε Ιούλιο στις Γιορτές Φολεγάνδρου, το καλοκαιρινό φεστιβάλ του νησιού, ζωντανεύουν τα στενά του Κάστρου, το λιμάνι του Καραβοστάση και την Άνω Μεριά με παραστάσεις, προβολές, συναυλίες κλασικής και ελληνικής μουσικής. Στο νεοκλασικό κτίριο του Δημοτικού Σχολείου της Χώρας φιλοξενούνται θεματικές εκθέσεις που διαρκούν όλο το καλοκαίρι.

Το Πάσχα εδώ γιορτάζεται με έναν εντελώς ιδιαίτερο τρόπο, μοναδικό στην Ελλάδα: Μέσα σε μια γενική ευδαιμονία, τραγούδια, ευχές, γλέντια και βεγγαλικά κάθε σπίτι υποδέχεται την πομπή της εικόνας της Παναγίας με κρασί, ρακί, γλυκά και κεράσματα. Ανήμερα, η εικόνα περνάει από τη Χώρα και τα στενά του Κάστρου όπου οι νέοι την υποδέχονται με ομοβροντίες βεγγαλικών. Τη δεύτερη ημέρα του Πάσχα η εικόνα περνάει από την Άνω Μεριά και τις αγροικίες, ενώ την τρίτη κατευθύνεται στον Πετούση και στο Λιβάδι και καταλήγει στον Καραβοστάση όπου εκτός από τα σπίτια, η εικόνα ευλογεί τα καΐκια, τις βάρκες και όλα τα σκάφη που βρίσκονται στο λιμάνι. Το βράδυ επιστρέφει στο μοναστήρι της Παναγίας όπου παραμένει μέχρι την επόμενη Λαμπρή.